Hoe de XDS35i geschiedenis heeft geschreven door deze te behouden.

John Van Dorsten startte jaren geleden zijn loopbaan als werktuigbouwkundige. Hij begon als expert tussen de dieselmotoren en wist álles. Daadwerkelijk van de hoed tot de rand. Die kennis en zijn ambitie brachten hem uiteindelijk bij Archimascon BV, wat later veranderde in Preservation Technologies BV.  Preservation Technologies richt zich, net als Archimascon voorheen, op het ontzuren van verzuurd papier in bibliotheken, archieven en instellingen via het Bookkeeper-proces.

Het was in deze tijd, begin 1998, dat van Dorsten in aanraking kwam met de beroemde XDS35i. Een vacuümpomp die niet alleen de geschiedenis in zou gaan, maar de geschreven geschiedenis zelfs wist te behouden.

Van Dorsten ontwikkelde zich van expert dieselmotoren al snel tot technisch expert vacuümpompen. Intussen groeide het merk Edwards uit tot de grootste leverancier vacuümpompen ter wereld. In dat grote aanbod vacuümpompen bevond zich ook de XDS35i.

Van lompen naar papieren boeken

“Voor 1830-1840 werden boeken gemaakt van oude lompen”, vertelt de heer van Dorsten. “Er was niet veel vraag naar boeken en nog weinig mensen konden lezen en schrijven. Na die tijd veranderde dat. Steeds meer mensen leerden lezen en schrijven en schrijvers schreven literaire werken die erg gewild werden. Met de toename van het aantal lezers en schrijvers nam de vraag naar papier toe. Oude lompen waren er niet meer voldoende. Er werd overgestapt op het maken van papier vanuit hout uit bomen. In dit hout zaten harsen. en werden er vulstoffen aan de houtpulp toegevoegd. Allemaal elementen die het papier langzaam van binnen uit verzuurden.”

“Verzuurd papier heeft een te hoge zuurgraad en dus een te lage PH-waarde. Dit heeft op den duur effect op de kwaliteit van het papier. Maar, ook op alles dat op dat papier met inkt geschreven en getekend is. De lange vezels die in papier zitten worden door verzuring korter en breken en het papier raakt broos. Zo broos, dat het op een gegeven moment uit elkaar valt. Het heeft lang geduurd voordat men erachter kwam dat boeken, archieven en ander papierwerk langzaam aan het vergaan waren. En als men het al wist, had men destijds nog niet de kennis en kunde om het verzuren tegen te gaan. Er waren nog geen geconditioneerde ruimtes zoals nu. Door alle invloeden van buitenaf versnelde de verzuring. Gelukkig bracht mede door toepassing van de XDS35i daar verandering in.”

De Blackpapermethode. Een nieuwe Netflixserie?

De heer John van Dorsten vertelt verder: “Verzuring van papier is ontstaan na 1830-1840. Daarvoor werden boeken van oude lompen gemaakt en nog veel vroeger schreef men boeken en documenten via de incunabel methodiek. Dit heeft wat weg van de Blackpaper methode die we tegenwoordig kennen. Door de verzuring van belangrijke archieven, boeken en werken werd gevreesd dat deze belangrijke en soms zelfs bepalende stukken uit de geschiedenis verloren zouden gaan. Het digitaliseren was destijds net in opkomst en nog lang niet toereikend voor zoveel papier wereldwijd. Verzuring was en ís namelijk een wereldwijd probleem.”

De vacuümpomp XDS35i bracht uitkomst. Een vacuümpomp die, in tegenstelling tot veel andere pompen, niet oliegesmeerd is. Hierdoor heeft het vacuumproces geen nadelige invloed op het papier. In combinatie met een tank vol ontzuringsvloeistof waarin in suspensie magnesiumoxide worden papieren in deze neutraliserende vloeistof heen en weer bewogen en onder vacuum van de vacuümpomp XDS35i gedroogd. Een hoog percentage van de ontzuringsvloeistof wordt terug gewonnen en kan worden hergebruikt. Het resultaat is dat het zuur in het papier is ingekapseld. Nog mooier is de bijkomstigheid dat de PH-waarde van het papier door dit proces behoorlijk stijgt en daardoor veilig is tegen toekomstige verzuring.

Dit ontzuring proces gebruiken we in Nederland vanaf 1998 en nu nog steeds. Maar, uiteraard ging hier veel kennis en onderzoek aan vooraf. Veel instanties waren huiverig om hun kostbare boeken en archieven in een bad vol vloeistof onder te dompelen. Toch heeft de XDS35i velen van hen toch weten te overtuigen’.

Twijfel, testen, resultaat…. En nog een keer  

‘Met de komst van het ontzuring proces kwamen ook veel vragen en twijfels. Waarom zou je een belangrijk boek of archief onderdompelen in een bad met neutraliserende vloeistof? En wie gaf de garantie dat je het boek of archief er weer heelhuids uit kreeg? Vragen die terecht waren. De antwoorden kwamen voort uit onderzoek van de TNO. Zij bekeken wat het proces voor effect heeft op verzuurd papier. In dit geval papier met een PH-waarde onder de 7. Alles daaronder is zuur en alles daarboven neutraal. Door testen vooraf en nadien, werd duidelijk dat de PH-waarde stegen en zowel papier als inkt behouden bleven. Gebundeld in onderzoeksverslagen werd dit bibliotheken en archieven aangereikt. Om de laatste twijfel weg te nemen werden er kleinschalige testen gedaan om te zien of het papier geschikt was voor het ontzuring proces. Met een non-destructief test werd middels het druppelen van speciale vloeistof en een sensor, voorafgaand aan de test en na de test, de PH-waarde van het papier gemeten.

Toch bleef er wel wat twijfel. Zo waren er klanten die boeken voor de helft aanboden en eerst eens wilden zien wat voor effect het had op het papier. Als nadien bleek dat het papier ontzuurd was en geen weerslag had van het ontzurings- en vacuümproces werden meerdere boeken aangeleverd.

Inmiddels is de twijfel van jaren geleden verdwenen en zien steeds meer organisaties het effect en de noodzaak van het ontzuren. Dit betekent dat de XDS35i in bekendheid flink is gestegen, net als de vraag ernaar. Wereldwijd staat deze vacuümpomp, in combinatie met dit ontzuring proces, in bibliotheken, nationale archieven en grote, commerciële organisaties.

Niet alle papier wordt via het ontzuring proces behandeld. Veel werken worden gedigitaliseerd, waarna de daadwerkelijke documenten worden opgeslagen in geconditioneerde ruimtes. Hierdoor vertraagt de verzuring. Dit betekent wel dat het papier steeds kwetsbaarder wordt. Zeker wanneer dit al een lage PH-waarde heeft. Het ontzuring proces is een keuze. Een keuze die financieel best wat kost, maar tegelijkertijd een stuk geschiedenis én toekomst waarborgt.’

Eén en één is twee

De heer John Van Dorsten vertelt ons over de beroemde vacuümpomp XDS35i. Met het wereldwijde probleem van verzuurd papier is de pomp, in combinatie met het ontzuring proces, niet meer weg te denken. Maar, heeft zo’n ingrijpend proces geen effect op het gebruiksgemak? Of op de gezondheid en veiligheid van de mensen die ermee werken? De heer van Dorsten geeft hierop graag antwoord.

“Nadat bij veel organisaties de noodzaak en het effect van het ontzuren duidelijk waren, kregen we vragen over de vloeistoffen. Of deze wel veilig waren voor de personen die ermee moesten werken. Hierin is uiteraard uitvoerig onderzoek gedaan en de resultaten werden gepubliceerd. De ontzuringsvloeistof en magnesiumoxide zijn stoffen die niet giftig zijn, niet brandbaar en geen geur hebben die achterblijft in het papier.”

Het gebruiksgemak van de XDS35i is ook nog eens fantastisch”, zo gaat de heer van Dorsten verder. “Zo zijn onderdelen gemakkelijk te vervangen. Het ontzuringproces duurt ongeveer anderhalf uur, waarna het papier onder vacuüm gedroogd wordt. Op deze manier kunnen er gemakkelijk acht ontzuring processen pér dag worden gerealiseerd. Al de ontzuring machines worden tegenwoordig in Nederland gebouwd. Dit vanwege de Nederlandse kennis en kunde in lassen van roestvast staal. Eigenlijk gebruikt het proces twee stoffen. De ontzuringsvloeistof (1) die als transportmiddel dient om de magnesiumoxide-deeltjes (2), die het zuur uit het papier neutraliseert,tussen de vezels in het papier te brengen. De ontzuringsvloeistof is een kostbaar goedje. Door het gebruik van de vacuümpomp XDS35i zorgen we ervoor dat we de ontzuringsvloeistof onder vacuum weer terugwinnen. Dit lukt voor 97%. De Magnesiumoxide blijft in het papier achter om het te beschermen tegen de invloeden van verzuring en invloeden van buitenaf.”

“Ontzuringsvloeistof is zo kostbaar, omdat het in weinig andere technieken wordt gebruikt en dus ook minder wordt geproduceerd. De prijzen zijn zodoende hoog. Door hergebruik maken we het mogelijk papier te ontzuren op een duurzame en verantwoorde manier. Door de twee componenten ontzuringsvloeistof en magnesiumoxide kan het ontzuring proces niet mislukken. Daarom hoeft elk papier, archief of boek ook maar één keer behandeld te worden. Met permanent en gegarandeerd resultaat.”

Mega archief in originele staat behouden

De XDS35i is een krachtige, toegankelijke vacuümpomp. Met de prachtige, gedetailleerde verhalen van de heer John van Dorsten krijgt deze pomp zijn eigen toneel. En terecht. Na jarenlang met deze pomp te hebben gewerkt heeft de heer van Dorsten één project dat grote indruk heeft gemaakt en hem altijd zal bijblijven.

“De International Military Tribunal, ook wel de Neurenberg archieven, destijds aanwezig in het Vredespaleis in Den Haag, zijn voor mij het mooiste project qua ontzuren van een archief in mijn loopbaan. Deze belangrijke en bepalende archieven, met een omvang van 8,8 meter, bestaande uit 70 dozen archieven, zijn geheel ontzuurd mede door toepassing van de XDS35i. Dat heeft een hoop tijd en energie gekost. Zulke grote archieven ontnemen je de adem. Niet alleen qua omvang, maar ook qua historie. Alles werd daarna opgeslagen in het Nationaal Archief in Den Haag. De archieven zijn allemaal zowel ontzuurd als gedigitaliseerd. Het is prachtig om te zien dat deze belangrijke archieven in originele staat behouden zijn gebleven. Hierdoor zijn ze nog steeds voor iedereen toegankelijk. Dat is naast de digitale versie een aanwinst voor onze geschiedenis en toekomst. Ook dit is allemaal mogelijk gemaakt mede door toepassing van de XDS35i.”

Preservation Technologies is tot op de dag van vandaag actief met het ontzuren van belangrijke papieren, documenten, boeken en archieven via de Bookkeeper-proces. En nog steeds maakt dit proces gebruik van de XDS35i. Deze pomp, die ‘gewoon’ te koop is bij en via Acclon, heeft zijn podium dubbel en dwars verdiend.

We danken de heer van Dorsten voor zijn bijdrage aan dit blog.

Wist u dat:

• De vacuümpomp XDS35i gewoon aangeschaft kan worden via Acclon?
• David Schijve, huidig eigenaar van Acclon, ooit samenwerkte met de heer Van Dorsten?
• Zowel David Schijve als de heer Van Dorsten in hun loopbaan zijn opgegroeid met de vacuümpompen van het merk Edwards?
• De pomp XDS35i nog veel meer kwaliteiten en toepassingen kent?
• U meer kunt lezen over het ontzuren van verzuurd papier op http://ptbv.nl/faq-nl.html#1

Benieuwd naar de XDS35i? Bel David Schijve op 06-51674214 of mail naar davidschijve@acclon.nl.